الفصول العشرة فی الغیبة (ترجمه)

---

این کتاب (ده انتقاد و پاسخ) ترجمه فارسی کتاب الفصول العشره فی الغیبه نوشته «محمد بن محمد بن نعمان» است که نزد شیعه مشهور به «مفید» و نزد اهل تسنن، معروف به «ابن معلم» می‌باشد. وی در روز یازدهم ذی قعده سال ۳۳۶ هجری قمری، در قریه «عکبر» از نواحی بغداد به دنیا آمد. و در شب جمعه سوم رمضان سال ۴۱۳ هجری قمری در شهر بغداد از دنیا رفت. این کتاب در موضوع غیبت امام عصر عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف نگاشته شده و در آن به ده پرسش اساسی در این زمینه پاسخ داده شده است.

۱ - معرفی کتاب

---

۱.۱ - موضوع کتاب

در موضوع غیبت حضرت مهدی علیه‌السّلام که شیعه به آن عقیده دارد، تا به حال، کتابهای متعددی نوشته شده اما این کتاب شاید در نوع خود از بهترین کتابهایی باشد که تاکنون به نگارش درآمده است.
مطلبی که همواره در مساله اعتقاد به وجود مهدی، مورد بحث و گفتگو قرار گرفته و عدم حل صحیح و کامل آن نسبت به وجود او، موجب شک و تردید گردیده، تنها جنبه علمی و فلسفی آن بوده، نه جنبه کیفی و خارجی آن.
و به عبارت واضحتر آنچه اعتقاد به غیبت مهدی علیه‌السّلام را در انظار افراد دارای فکر و اندیشه، مورد اشکال قرار می‌دهد، این فکر است که غیبت فردی با آن خصوصیت و کیفیتی که شیعه ادعا می‌کند، آیا از نظر علمی و فلسفی امکان پذیر است یا نه؟ و کتاب حاضر با اینکه نهایت اختصار را در آغاز و انجام این بحث به کار برده، به بهترین وجه این جنبه را بررسی نموده و کاملا اشکالات آن را حل کرده است، به گونه‌ای که برای شخص منصف و بی غرض جای هیچ اشکال و ایرادی را نسبت به امکان وجود چنین فردی، باقی نمی‌گذارد.
شیخ مفید در آغاز این رساله اشاره می‌کند: در دیگر نوشته‌های خود، به مسائلی چون وجوب امامت، عصمت امام، ویژگی‌های امام، دلائل امامت ائمه معصومین علیهم السلام، نقد مخالفان، فلسفه غیبت و... پرداخته‌ام. در این نوشته به ده پرسش درباره مهدی علیه‌السّلام پاسخ میدهم.
شیخ در مورد اهمیت و جایگاه این رساله می‌نویسد: در این رساله آنچه تمامی خردمندان بدان نیاز دارند آورده شده و به گونه‌ای ساده در دسترس همگان قرار گرفته است.

۱.۲ - پرسش‌های دهگانه

۱- «شیعه امامیه» ادعا می‌کند که خداوند به « حسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی الرضا علیهم‌السّلام » (یازدهمین پیشوای شیعیان) درحالی که زنده بود، پسری عنایت کرده در حالی که خاندانش از وجود او بی خبر بودند و هیچ فرقه و دسته‌ای در این ادعا با «امامیه» موافقت نکرده‌اند. آیا چنین چیزی بعید به نظر نمی‌رسد؟
۲- «جعفر بن علی بن محمد» که برادر «حسن بن علی بن محمد» و از نزدیکترین افراد به وی بوده، این امر را که «حسن بن علی» چه قبل از مرگ و چه پس از مرگ، دارای پسری بوده، شدیدا انکار کرده است، حتی اینکه پس از مرگ وی اموال «حسن بن علی» را تصاحب کرده و به خلیفه و سلطان وقت خبر داد که عده‌ای از پیروان برادرش چنین ادعایی می‌کنند و خلیفه نیز افرادی را فرستاد تا از آبستن بودن و یا وضع حمل زنان و کنیزان «حسن بن علی» تحقیق کنند ولی هیچ گونه آثار آبستنی و یا وضع حملی به دست نیاوردند و این مطلب خود ناصواب بودن این ادعا را که «حسن بن علی» دارای پسری بوده تایید می‌کند.
۳- تمام تاریخ نویسان شیعه نوشته‌اند که «حسن بن علی» مادرش را که نامش «حدیث» و کنیه‌اش «ام الحسن» بوده در تمام اموال و و فقهایش، وصی خود قرار داده و در آن وصیتنامه ، نامی از پسری که به دنیا آمده و یا به دنیا خواهد آمد، به میان نیاورده و این مطلب شاهد دیگری بر بطلان ادعای امامیه است.
۴- آنچه بیش از هر چیز موجب شک و تردید می‌شود این است که چه چیز موجب شده که «پسر حسن بن علی» باید مخفی متولد شده و مخفی زندگی کند؟ و حال آنکه پدرانش در زمانی سخت تر و هراس انگیزتر از زمان او زندگی می‌کرده‌اند، هرگز مخفی نشده و ولادت هیچ کدام از آنان در پنهانی انجام نگردیده است.
۵- اساسا ادعای «امامیه» بر خلاف عادت است، به علت اینکه، ظاهرا امکان ندارد که شخصی در این مدت طولانی زنده باشد ولی هیچ گونه خبری از مکان و نحوه زندگی وی به دست نیاید.
۶- ادعای «امامیه» از جهت دیگری نیز بر خلاف عادت است و آن اینکه آنان می‌گویند «مهدی پسر حسن بن علی» چندین سال قبل از مرگ پدرش که در سال ۲۶۰ اتفاق افتاده، به دنیا آمده و تا این زمان که سال «چهار صد و ده» است، در حال حیات به سر می‌برد و این امر نیز چیزی است که عادتا ممکن نیست و نمی‌تواند فردی این مقدار عمر کند.
۷- بنا بر اینکه ادعای «امامیه» صحیح و مطابق واقع باشد، چه فایده و اثری بر وجود امامی که همواره در پنهانی به سر می‌برد، بار خواهد بود و اساسا بشر چه احتیاجی به وجود رهبری دارد که نه تبلیغی برای اسلام انجام دهد و نه بتواند حدی از حدود اسلام را جاری کرده و نه حکمی از احکام آن را بیان نماید و نه گمراهی را راهنمایی کند و نه امر به معروف و نهی از منکر ی انجام دهد و نه امکان داشته باشد که در راه اسلام جهاد کند؟
۸- در میان شیعه مذاهبی وجود دارد که مانند «امامیه» ادعای زنده و پنهان بودن پیشوایان خود را می‌کنند و امامیه شدیدا ادعای آنان را انکار کرده و عقیده آنان را مردود می‌دانند و در عین حال آن مذاهب در ادعای خود به همان چیزهایی استدلال می‌کنند که امامیه استدلال می‌کنند؛ مثلا «ممطوره» ادعا می‌کنند که «موسی بن جعفر» امام هفتم شیعیان، زنده و در پنهان به سر می‌برد تا در وقت لازم و مناسب ظهور کند.
«کیسانیه» ادعا می‌کنند که «محمد بن حنفیه» زنده و پنهان زندگی می‌کند و سرانجام قیام می‌کند.
«ناووسیه» ادعا می‌کنند که «جعفر بن محمد» امام ششم شیعیان زنده و پنهان است.
«اسماعیلیه» ادعا می‌کنند که «اسماعیل بن جعفر بن محمد» زنده و پنهان است. و اگر «امامیه» ادعای پیروان این مذاهب را مردود می‌دانند باید حتما ادعای خودشان را نیز مردود بدانند.
۹- گفتار امامیه در باره غیبت و ظهور «مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف » خالی از تناقض نیست؛ به خاطر اینکه از یک طرف ادعا می‌کنند، خداوند از روی لطف و مرحمت، به امام اجازه داده که هر وقت بخواهد از انظار پنهان شده و از دسترس افراد خارج گردد و خداوند هیچ اجازه و حقی به پیشوایان جامعه نمی‌دهد، مگر از روی مصلحت و به خاطر حفظ تدبیر جامعه و وجود احتیاج بندگان به آن حق.
و از طرف دیگر، در فلسفه لزوم نصب امام می‌گویند که مصلحت نصب امام این است که مردم به فردی که بتواند از مسایل و قوانین دین آگاهشان کند، دسترسی داشته باشند و اگر چنین فردی از طرف خداوند منصوب نگردد و مردم، امکان آموختن احکام دین را نداشته باشند، خداوند مصلحت نظام بشری را مراعات نکرده و تدبیر امور بندگان را به نحو کامل و احسن انجام نداده است. و پر واضح است که این دو ادعا کاملا با یک دیگر تناقض دارند.
۱۰- تمام مذاهب و ملتهای اسلامی بر این امر اتفاق دارند که معجزه، مخصوص پیغمبران و از علایم خاص فرستادگان خداست. و بنا بر ادعای «امامیه» هنگامی که امام غایب آنان ظهور کند، مجبور خواهد بود که خود را به وسیله معجزه به مردم بشناساند و تا از این راه صحت و امامت خود را بر آنان ثابت نکند، راه دیگری وجود نخواهد داشت؛ چرا که هیچ کدام از مردم آن زمان، بدون معجزه نخواهند توانست او را مشخصا بشناسند.

۱.۳ - چکیده ده پرسش

۱- آیا امام حسن عسکری علیه‌السّلام فرزندی به نام امام مهدی داشته است؟ آیا این را فقط شیعه باور دارد یا غیر شیعیان نیز بدان اعتراف دارند؟
۲- تکذیب وجود فرزند برای امام حسن عسکری علیه‌السّلام از سوی جعفربن علی (عموی امام زمان).
۳- امام حسن عسکری اگر فرزندی به نام مهدی داشت چطور در وصیت خود از او نام نبرده و به مادرش وصیت کرده است؟
۴- دلیل بر ولادت مخفیانه و غیبت آن حضرت چیست؟
۵- غیبت طولانی، خلاف عادت، پذیرفته نیست. چگونه ممکن است فردی که در زمانهای دور چشم به جهان گشوده تا این زمان (۴۱۱ ه ق) زنده باشد؟
۶- غیبت طولانی با دست نیابیدن به وی و مشخص نبودن محل سکونت وی چگونه ممکن است؟
۷- بر فرض صحت غیبت، در صورت اجرا نکردن حدود ، بیان نکردن احکام، هدایت نکردن گمراهان، اقامه نکردن امر به معروف و نهی از منکر و... وجود امام زمان چه نفعی خواهد داشت؟
۸- به هر دلیلی که شیعه امامیه ادعاهای فطحیه، کیسانیه، ناووسیه و اسماعیلیه را درباب غیبت باطل می‌شمارد به همان دلایل ادعای خود ایشان درباره غیبت حضرت مهدی باطل است.
۹- شیعه امامیه بر این باور است که خداوند غیبت آن حضرت را لازم دانسته و خداوند چیزی را اراده نمی‌کند مگر آنکه دارای مصلحت باشد. از سوی دیگر شیعه امامیه معتقد است که در مشاهده آن حضرت و اخذ معارف دین از وی، مصلحت کامل بندگان وجود دارد و با ظهور آن حضرت همه آن مصالح تحقق می‌پذیرد بنابراین چگونه خدا غیبت آن حضرت را اراده کرده است؟
۱۰- اگر امامیه بر غیبت امام عصر اصرار کند باید در هنگام ظهور معتقد به معجزه باشد تا مردم به وسیله معجزه آن حضرت را بشناسند در حالی که داشتن معجزه از ویژگی‌های پیامبران الهی است.

۱.۴ - روش ترجمه کتاب

مترجم در ترجمه این اثر ملتزم به ترجمه لفظی متن الفصول العشره شده و با بیانی سلیس و روان به ترجمه اثر مذکور پرداخته است.

۱.۵ - نسخه شناسی

نسخه حاضر در برنامه ترجمه فارسی الفصول العشره است که توسط آقای محمد باقر خالصی تهیه گردیده و در قطع وزیری با جلدشومیز در ۱۰۴ صفحه برای با ر دوم در سال ۱۳۷۸ توسط دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم منتشر شده است.

۱.۶ - منابع

۱- مقدمه مولف
۲- مقدمه مترجم
۳- امام مهدی در آثار شخصیت‌های اسلامی، مجله حوزه مهر و آبان- آذر و دی ۱۳۷۴، شماره ۷۰ و ۷۱.

۲ - پانویس

---